Lái xe suy giảm thời COVID-19: tử vong tăng vọt

• Số ca tử vong liên quan đến DUI tăng đột biến trong giai đoạn cao điểm đại dịch COVID-19, phản chiếu một thực tế giao thông đầy căng thẳng.

• Một phân tích mới cho rằng gốc rễ nằm ở vấn đề sức khỏe tâm thần, chứ không chủ yếu do thay đổi chính sách rượu bia.

Số người tử vong trên đường do lái xe suy giảm leo thang mạnh đúng thời điểm khủng hoảng COVID-19. Báo cáo mới chỉ ra tác nhân chính là khủng hoảng tinh thần diện rộng, thay vì quy kết đơn thuần cho các thay đổi về luật rượu bia—một góc nhìn giúp tái định hướng giải pháp.

Các nhà nghiên cứu thuộc Viện Bảo hiểm An toàn Đường bộ (IIHS) xem xét dữ liệu tai nạn chết người toàn quốc giai đoạn 2018–2022, rồi tách bạch theo các mốc trước đại dịch và trong đại dịch để soi chiếu khác biệt—cách tiếp cận cho phép thấy xu hướng theo thời gian một cách rành mạch.

Trước đại dịch, 28% tài xế xe khách tử vong có BAC từ 0,08% trở lên—ngưỡng pháp lý phổ biến. Đến năm 2020, khi tác động dịch bùng rõ, tỷ lệ tăng lên 30% và neo cao đến 2022. Con số nhỏ về phần trăm, nhưng ý nghĩa an toàn lại rất lớn.

Nhóm nghiên cứu đồng thời rà soát ba biến: các tập tự khai trầm cảm, mức độ thực thi pháp luật suy giảm, và chính sách rượu bia nới lỏng để xác định yếu tố góp phần.

Ít cảnh sát hơn, nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần hơn

• Các nhà nghiên cứu kết nối giảm nhân sự thực thi và gia tăng vấn đề tâm lý với đà tăng tử vong.

“Họ phát hiện số ca trầm cảm/tự sát tự khai tăng cùng giảm biên chế cảnh sát toàn thời gian đều gắn với tử vong do lái xe suy giảm tăng lên”—một mối tương quan cho thấy sức ép xã hội phản chiếu ngay trên đường.

“Đáng chú ý, tác động của khủng hoảng sức khỏe tâm thần nổi bật hơn sự suy giảm thực thi pháp luật—khía cạnh tâm thần thường bị bỏ ngỏ khi bàn về lái xe suy giảm,” tác giả Angela Eichelberger, nhà khoa học nghiên cứu cao cấp tại IIHS, nhấn mạnh trọng tâm can thiệp.

Thay đổi chính sách rượu bia có tác động hỗn hợp

• Giao rượu tại nhà gắn với tử vong tăng, trong khi đồ uống mang đi (to-go) lại liên quan đến tử vong giảm.

Những điều chỉnh chính sách cho thấy bức tranh không một chiều: bang cho phép giao rượu đến nhà chứng kiến tử vong tăng; trái lại, cho phép đồ uống mang đi lại liên hệ với khoảng 450 ca tử vong ít hơn mỗi năm—một kết quả “nghịch lý” chưa được lý giải trọn vẹn nhưng đáng để khảo sát sâu.

Vậy cần làm gì? IIHS nêu một hướng đầy triển vọng: tiếp cận lái xe suy giảm như một vấn đề sức khỏe tâm thần, không chỉ là vi phạm.

Các tòa án chuyên trách DUI—với công tố viên và thẩm phán chuyên xử—đã cho thấy khả năng giảm tái phạm nhờ kết hợp tư vấn, nhóm hỗ trợ, chương trình sức khỏe tâm thần cùng giám sát nghiêm ngặt. Đây là cách điều trị nguyên nhân, không chỉ xử lý phần ngọn.

Một số thuật ngữ:

• DUI (Driving Under the Influence): Lái xe trong tình trạng bị ảnh hưởng bởi rượu/ma túy; vi phạm luật giao thông hình sự ở nhiều bang.

• BAC (Blood Alcohol Concentration): Nồng độ cồn trong máu; ngưỡng 0,08% là giới hạn pháp lý phổ biến khi xác định lái xe say.

• IIHS: Viện Bảo hiểm An toàn Đường bộ do các hãng bảo hiểm tài trợ, nghiên cứu và đánh giá an toàn giao thông/xe.

• Tòa án DUI: Tòa chuyên trách các vụ DUI, chú trọng trị liệu và giám sát để giảm tái phạm, ngoài hình phạt truyền thống.

• Giao rượu tại nhà: Chính sách cho phép ship rượu tới nơi ở; có thể làm tăng tính sẵn có và rủi ro lạm dụng.

• Đồ uống mang đi (To-go drinks): Cho phép quán bar/nhà hàng bán đồ uống có cồn để mang đi; trong nghiên cứu, liên hệ với tử vong giảm.

Ban biên tập GuuXe.